Adwokat kościelny

Adwokat kościelny – jak uzyskać rozwód kościelny?

Prawo kanoniczne nie dopuszcza możliwości rozwiązania małżeństwa jednak istnieje możliwość jego uznania za zawarte w sposób ważny lub nie.

Zgodnie z kanonem 1141 Kodeksu Prawa Kanonicznego Małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci. Błędem jest zatem postrzeganie procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa jako rodzaju sprawy o rozwód prowadzonej przed sądem rodzinnym.

Unieważnienie małżeństwa kościelnego

Podczas gdy sędzia rodzinny zobowiązany jest ustalić, czy więzi łączące małżonków uległy trwałemu i zupełnemu rozpadowi, tak sędzia kościelny ma zadanie rozstrzygnąć, czy konkretne małżeństwo zostało zawarte nieważnie czy też nie. Sędzia kościelny, prowadząc postępowanie dowodowe, poszukuje zatem w głównej mierze informacji o samym momencie zawarcia małżeństwa, okolicznościach tego wydarzenia. Sędzia kościelny powinien bowiem sprawdzić, czy zgoda małżonków z określonych powodów (obiektywnych i subiektywnych) nie była wadliwa i czy nie wpłynęła na ważność ich małżeństwa w świetle norm prawa kanonicznego.

Przed Trybunałem Kościelnym nie uzyska się zatem rozwodu kościelnego, nie jest również możliwe postępowanie w sprawie o unieważnienie zawartego małżeństwa kościelnego. Proces w sprawie o stwierdzenie nieważności małżeństwa przed sądem kościelnym ma bowiem na celu ustalenie, czy to konkretne małżeństwo rzeczywiście zaistniało. Jest więc istotne, aby osoba składająca skargę powodową miała przekonanie, że jej małżeństwo z konkretnej przyczyny jest nieważne.

Jak uzyskać unieważnienie małżeństwa

Rozpoczęcie procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa, wymaga złożenia do właściwego sądu kościelnego skargi powodowej, dołączenia różnych dokumentów oraz wniesienia opłaty wstępnej.

Jak już wskazywano nie jest możliwe, aby dostać rozwód kościelny. Aby rozpocząć proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa, należy złożyć do właściwego sądu kościelnego skargę powodową. Zgodnie z kanonem 1673 Kodeksu Prawa Kanonicznego w sprawach o nieważność małżeństwa, które nie są zarezerwowane Stolicy Apostolskiej, właściwe są:

  • trybunał miejsca, w którym małżeństwo zostało zawarte
  • trybunał miejsca, w którym strona pozwana ma stałe lub tymczasowe zamieszkanie
  • trybunał miejsca, w którym strona powodowa ma stałe zamieszkanie, jeżeli obydwie strony przebywają na terytorium tej samej Konferencji Episkopatu, i wikariusz sądowy stałego zamieszkania strony pozwanej, po jej wysłuchaniu, wyraża na to zgodę
  • trybunał miejsca, na którym faktycznie trzeba będzie zbierać większość dowodów, jeżeli wyrazi na to zgodę wikariusz sądowy stałego zamieszkania strony pozwanej, który wcześniej powinien ją zapytać, czy nie zgłasza czegoś, co należałoby wyłączyć.

Jeżeli zatem małżeństwo zostało zawarte w obrębie granic Archidiecezji Wrocławskiej, to właściwym do rozpoznania skargi i przeprowadzenia postępowania w sprawie jest Metropolitalny Sąd Duchowny we Wrocławiu.

W skardze powodowej należy wskazać, z jakiego tytułu domaga się stwierdzenia nieważności małżeństwa. Jest istotne, aby określić okoliczności, w jakich małżonkowie się poznali, scharakteryzować okres narzeczeństwa, przedstawić własne wątpliwości co do zachowania małżonka jeszcze przed zawarciem ślubu, ale również w czasie ceremonii zaślubin. Może się okazać, że istotny z punktu widzenia końcowego rozstrzygnięcia będzie przedstawiony w skardze kontekst zawarcia małżeństwa (atmosfera w czasie ślubu, okoliczności wypowiedzenia słów przysięgi, zachowanie i samopoczucie przyszłego małżonka).

Ponadto należy wskazać odpowiednie dowody na poparcie swoich tez: świadków (obu stron), dokumenty, zdjęcia, itp. Do skargi trzeba również dołączyć kościelne świadectwo sakramentu małżeństwa (lub wypełnione zaświadczenie o zawarciu małżeństwa konkordatowego) oraz metryki chrztu małżonków, a także zaświadczenie o aktualnie uzyskiwanych dochodach.

Powód, składając skargę w sądzie kościelnym, jest również zobowiązany do uiszczenia opłaty wstępnej w wysokości 100 zł.

Powody unieważnienia małżeństwa

W kanonach Kodeksu Prawa Kanonicznego wskazuje się tak zwane przyczyny zrywające, których wystąpienie czyni małżeństwo kościelne nieważnym. Są to, między innymi, bigamia, pokrewieństwo czy impotencja.

W kanonach 1083-1094 Kodeksu Prawa Kanonicznego wskazuje się tak zwane przyczyny zrywające, których wystąpienie czyni małżeństwo kościelne nieważnym. Są to, między innymi, bigamia, pokrewieństwo, impotencja.

rozwod

Z kolei w kanonach 1095-1107 określa się tak zwane przyczyny subiektywne, a w szczególności te, które dotyczą samej zgody małżeńskiej. Zgodnie z kanonem 1095 Kodeksu Prawa Kanonicznego niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy:

  • są pozbawieni wystarczającego używania rozumu
  • mają poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych
  • z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich.

Z kolei wady zgody małżeńskiej obejmują między innymi: umyślne wprowadzenie w błąd w wyniku podstępu przy zawieraniu małżeństwa symulację wykluczenie jakiegoś istotnego przymiotu lub dobra małżeństwa (jedności, nierozerwalności, zrodzenia i wychowania potomstwa), a w końcu zawieranie małżeństwa pod warunkiem lub przymusem.
Zgodnie z kanonem 1096 Kodeksu Prawa Kanonicznego do zaistnienia zgody małżeńskiej konieczne jest, aby strony wiedziały przynajmniej, że małżeństwo jest trwałym związkiem między mężczyzną i kobietą, skierowanym do zrodzenia potomstwa przez jakieś seksualne współdziałanie.

Co prawda domniemywa się, że wewnętrzna zgoda odpowiada słowom lub znakom użytym przy zawieraniu małżeństwa, to jednak, jeśli jedna ze stron albo obydwie pozytywnym aktem woli wykluczyłyby samo małżeństwo lub jakiś istotny element małżeństwa, albo jakiś istotny przymiot, zawierają je nieważnie (kanon 1101 Kodeksu Prawa Kanonicznego).

Stwierdzenie nieważności małżeństwa może również wypływać z niezachowania przepisanej prawem formy kanonicznej ślubu kościelnego, na przykład wobec braku asysty, przy zawieraniu małżeństwa, świadka kwalifikowanego czy też świadków zwyczajnych.

Koszty stwierdzenia nieważności małżeństwa

Rozważając rozpoczęcie procesu związanego z unieważnieniem małżeństwa kościelnego należy liczyć się z kosztami procesowymi uzależnionymi od dochodu strony powodowej.

Zgodnie z ust. 3 Regulaminu w sprawie środków na działalność Metropolitalnego Sądu Duchownego we Wrocławiu koszty sądowe obejmują: wydatki dotyczące właściwego funkcjonowania Trybunału I i II Instancji, wynagrodzenie dla biegłych, opłaty za tłumaczenia, pomoc przy sporządzaniu akt i dokumentów.

Opłatę procesową jest zobowiązana wnieść strona powodowa. Jej wysokość (cena) określa miesięczne wynagrodzenie netto strony powodowej w granicach: dolnej od 1.200 zł do górnej w wysokości 3.000 zł, natomiast w postępowaniu apelacyjnym od 800 zł do 1200 zł (ust. 5 Regulaminu). Na wniosek strony opłata może zostać rozłożona na raty. Osoby, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej i nie mogą ponieść określonych przez sędziego kosztów sądowych, mają prawo wnosić o stosowne zmniejszenie lub nawet zwolnienie z obowiązku uiszczenia kosztów w całości.

Decyzję w sprawie wniosku podejmuje Wikariusz Sądowy, po zbadaniu stanu ubóstwa strony wnoszącej prośbę o zmniejszenie lub zwolnienie z kosztów sądowych (ust. 10 Regulaminu). W tym celu sędzia może, m.in., poprosić proboszcza miejsca zamieszkania zainteresowanej strony o pisemne potwierdzenie stanu ubóstwa strony wnoszącej prośbę o zmniejszenie lub zwolnienie z kosztów sądowych (ust. 11 Regulaminu). Wynagrodzenie adwokata uczestniczącego w postępowaniu o stwierdzenie nieważności małżeństwa pokrywa strona zlecająca prowadzenie sprawy.